Ο μεγάλος Αμερικανός ηθοποιός, Willem Dafoe, πρωταγωνιστής της τελευταίας ολοκληρωμένης ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου "Η Σκόνη του Χρόνου" μιλά στον ΑΘΗΝΑ 9.84 για όσα "του Theo" αγάπησε: τον ενθουσιασμό, τη μεγάλη περιέργεια για τις ιδέες και τις εξελίξεις στον κόσμο, τη φιλοσοφική και ιστορική οπτική και την κινηματογραφική του γλώσσα.
Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο;
Το πρότζεκτ ξεκίνησε από το ενδιαφέρον μου να δουλέψω μαζί του. Έτσι άρχισε. Τον συνάντησα στο Ισραήλ, σ' ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ, και άρχισε να μου μιλά για την ταινία. Ήξερα τη δουλειά του και αμέσως τον συμπάθησα - ο κινηματογράφος του μου άρεσε ήδη. Ήταν κάτι που πραγματικά ήθελα να κάνω. Ο ίδιος ήταν πολύ ενθουσιώδης. Μου αρέσει η οπτική του, είναι ένας άνθρωπος με μεγάλη περιέργεια, πολύ απαιτητικός, αλλά γλυκός. Αυτός ο συνδυασμός μού δημιούργησε έξαψη για την ταινία. Επίσης, το γεγονός ότι θα έπαιζα ένα ρόλο κατά κάποιον τρόπο το alter ego του, στην προσωπική του μυθολογία. Στα γυρίσματα, συχνά θα έπαιζε το ρόλο πρώτα αυτός για μένα και θα τον αντέγραφα. Έμαθα καλά, σ' αυτές τις πολύ μακρές λήψεις, σ' αυτές τις χορογραφημένες σκηνές, να μην μιμούμαι τόσο τον τρόπο του, καθώς πρώτα μου έδειχνε εκείνος πώς ήθελε να γίνει και μετά εγώ άρχιζα να τον αντιγράφω, ωσότου πραγματικά το έκανα δικό μου (σ.μ.ο Dafoe μιλά για τον Αγγελόπουλο συνήθως στον ενεστώτα και μόνο κάποιες φορές σε παρελθόντα χρόνο).
Εσείς, ένας ηθοποιός με τόσο μεγάλη εμπειρία και στον κινηματογράφο και στο θέατρο, ως ιδρυτής μάλιστα της διάσημης θεατρικής ομάδας The Wooster Group, πώς αισθανθήκατε να σας δείχνει εκείνος και μετά να τον ακολουθείτε;
Μου αρέσει αυτό. Ακόμη και στο Wooster Group έτσι θα δούλευα. Είναι μια καλή αφετηρία, να έχεις ένα πρότυπο για να δουλέψεις. Ιδιαίτερα, καθώς αυτή ήταν τόσο πολύ η δική του ιστορία, με βοήθησε στο να φτάσω στην κατανόησή της. Προσπαθώ να εκπληρώσω τη δική του πλευρά. Έτσι, το να είμαι μαζί του είναι σαν ένα είδος παράδοξης μετάθεσης του αφηγητή (σ.μ. του συγγραφέα-σκηνοθέτη) στο πρόσωπο (σ.μ. ηθοποιός) που "λέει" την ιστορία.
Αρχικά τι σας είχε αρέσει στη δουλειά του Αγγελόπουλου;
Μου αρέσει βέβαια πάρα πολύ αυτό το είδος των τοπίων, των πολύ μακρών λήψεων, που διερευνούν μια κινηματογραφική γλώσσα μ' έναν τρόπο που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα σαν ηθοποιό. Και επίσης ,βέβαια, η άποψη πάνω στα θέματα με τα οποία ασχολείται. Είμαι Αμερικανός, αλλά προσεγγίζει τα θέματά του με φιλοσοφική και ιστορική οπτική κι αυτά είναι ζητήματα που ενδιαφέρουν κι εμένα τώρα. Είμαι Αμερικανός αλλά βρίσκομαι ολοένα περισσότερο στην Ευρώπη και έχω περιέργεια για μια διαφορετική κοσμοθεωρία για την οποία ίσως οι περισσότεροι Αμερικανοί αδιαφορούν.
Σ' αυτή τη δουλειά του Αγγελόπουλου (σ.μ. την ταινία "Η Σκόνη του Χρόνου) εσείς είδατε όχι τόσο ένα ελληνικό θέμα όσο παγκόσμιες ιδέες και αξίες;
Απολύτως. Ξέρετε, πάνω απ' όλα, αυτό που μου άρεσε στον Theo ήταν...δεν μπορώ να το εκφράσω πόσο μεγάλη περιέργεια είχε και πόσο του άρεσε να κάθεται μ' έναν καφέ και απλώς να μιλά για ιδέες και για τις εντυπώσεις του σε σχέση μ' αυτό που συνέβαινε στον κόσμο. Ήταν επίσης περίεργος για τους νέους ανεξάρτητους δημιουργούς ταινιών. Η άποψή του χρωματιζόταν φυσικά από τη δική του προσωπική ιστορία. Ασχολείται πολύ με τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Θεωρείτε ότι η δουλειά του θα ενδιέφερε το αμερικανικό κοινό ή εσείς αποτελείτε εξαίρεση;
Είναι δύσκολο να το πούμε. Επειδή, όπως ξέρετε, οι Αμερικανοί δεν έχουν μεγάλη παράδοση σ' αυτά. Δεν είναι δημοφιλή. Οι Αμερικανοί τείνουν να πηγαίνουν σε ταινίες για να διαφύγουν και να διασκεδάσουν (σ.μ. χρησιμοποιεί τις λέξεις διαφυγή-απόδραση και περισπασμός-αντιπερισπασμός, που έχει και την έννοια της δια-σκέδασης, όχι της ψυχαγωγίας). Νομίζω ότι είναι εντάξει αλλά νομίζω ότι ταινίες από άλλες κουλτούρες γενικά δεν διανέμονται ευρέως. Συνεπώς, ποια είναι η απήχησή του δεν μπορώ να πω. Ξέρω μόνο ότι οι ταινίες του δεν διανέμονται τόσο πλατιά όσο νομίζω ότι θα μπορούσε.
Επιστρέφοντας σ' αυτό που είπατε ότι ο Αγγελόπουλος είχε πολύ μεγάλη περιέργεια, θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;
Θυμάμαι ότι...η διαδικασία των γυρισμάτων της ταινίας ήταν φυσικά πολύ μακρά και την περίοδο του post production δούλευα με τον Λαρς φον Τριρ, μετά τον Theo, και ήταν πολύ συνεπαρμένος με τη δουλειά του Λαρς, το οποίο κάπως με εξέπληξε γιατί είναι, και οι δύο, ισχυρές προσωπικότητες και έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις. Τον είλκυε όμως πολύ αυτό που διερευνούσε ο Λαρς, μου έκανε πολλές ερωτήσεις για τις εντυπώσεις μου από τον Λαρς και πώς ήταν να δουλεύει κάποιος μαζί του, τού άρεσε να μιλά για το έργο του.
Εγώ μπορώ μόνο να πω ότι ήταν ένα προνόμιο και ότι είμαι πολύ τυχερός που μπόρεσα να τον γνωρίσω, που μπόρεσα να είμαι μέρος της δουλειάς του που θεωρώ τόσο σπουδαία.