Αποκλειστική συνέντευξη στον «ΑΘΗΝΑ 9. 84» και την Γιελένα Κοντράτοβα έδωσε ο σκηνοθέτης της "Επιστροφής" και της "Εξορίας" Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ που η τρίτη, βραβευμένη ταινία του "Γιελένα" προβάλλεται από σήμερα στην Αθήνα.
Αντρέι, καλώς ήρθατε στον ραδιοφωνικό σταθμό «ΑΘΗΝΑ 9.84».
Καλημέρα σας, καλώς σας βρήκα.
Στις 8 Μαρτίου, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η ταινία σας «Γιελένα», που τιμήθηκε με το βραβείο στο πρόγραμμα "Ένα κάποιο βλέμμα" στο φεστιβάλ των Κανών, αρχίζει να προβάλλεται στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες. Πολλοί θεωρούν ότι έχει ένα καθαρά γυναικείο θέμα. Ποια είναι η δική σας οπτική γωνία σ' αυτή την ταινία; Και γιατί «Γιελένα» και όχι «Μαρία»;
(Γελάει). Απλά, έτσι λένε την πρωταγωνίστρια, έτσι την βαφτίσαμε, Γιελένα. Νομίζω πως για τον Έλληνα θεατή αυτό ειδικά το όνομα σημαίνει πολλά, αν και είναι πολύ πιθανόν ορισμένοι να απογοητευτούν, εφόσον δεν πρόκειται για την Ωραία Ελένη, αλλά για ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο. Δεν θα ήθελα να προκαταλάβω τις εντυπώσεις του θεατή, γι' αυτό και δεν θα πω περισσότερα για την ταινία μου. Ο θεατής θα πρέπει να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα. Αυτή είναι η απάντηση στο ερώτημά σας. Θα ήθελα όμως να σας ρωτήσω κι εγώ κάτι. Στην Ελλάδα η 8η Μαρτίου γιορτάζεται ως ημέρα της γυναίκας;
Φυσικά. Ίσως όμως όχι τόσο έντονα όπως στη Ρωσία.
Προφανώς, η Ρωσία είναι κάτι άλλο. Όλα τα κάνουμε με ένταση. Είτε πρόκειται για την Πρωτοχρονιά, είτε για κάποια άλλη γιορτή, όλα γίνονται με ένταση. Με αυτό θέλω να πω πως προφανώς πρόκειται για ένα ειδικό εθνικό μας χαρακτηριστικό.
Κρίνοντας από τα βραβεία που έχετε ήδη λάβει στη σταδιοδρομία σας ως σκηνοθέτης, η μοίρα σάς φέρεται γενναιόδωρα. Βραβεία μεγάλων φεστιβάλ όπως ο «Χρυσός Λέοντας» της Βενετίας, Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου «Φήλιξ» στην κατηγορία «Η ευρωπαϊκή ανακάλυψη του έτους», Βραβείο «Νίκα» για την καλύτερη ταινία, Βραβείο της Ομοσπονδίας κινηματογραφικών λεσχών της Ρωσίας στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Μόσχας, Βραβείο της κριτικής επιτροπής του προγράμματος «Ένα κάποιο βλέμα» στις Κάννες, Μεγάλο Βραβείο στο διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ της Γάνδης, Βραβείο «Χρυσός αετός» στη Ρωσία. Όλα αυτά τα βραβεία «ανοίγουν πόρτες» ή προσθέτουν ευθύνη απέναντι στο κοινό και τους κριτικούς, οι οποίοι πλέον αναμένουν ακόμη καλύτερες επιδόσεις από εσάς;
Εννοείται πως κάθε επιβράβευση εκ μέρους των κριτικών, των επαγγελματιών του κινηματογράφου ή του ίδιου του κοινού, αυξάνει την πίεση ή το βάρος, αν θέλετε, της ευθύνης για τα επόμενα βήματα. Αυτό γίνεται πολύ φυσικά και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα, απλά θα πρέπει να βρεις την ισορροπία, να διατηρήσεις την αίσθηση της ελευθερίας για τα επόμενα βήματα και να μην εξαρτάται από εκείνα τα «μεγέθη» που κρεμούν πάνω σου είτε το θέλεις είτε όχι. Όλα αυτά τα γεγονότα, που συνδέονται με βραβεία κατά τη διάρκεια της ζωής σου ως κινηματογραφιστής, είναι σαν ένα μετάλλιο με δύο όψεις: από τη μία πλευρά αυξάνουν την αίσθηση ευθύνης, η οποία σε δεσμεύει, προφανώς, ως σκηνοθέτη, γιατί δεν θέλεις να διαψεύσεις τις προσδοκίες όλων εκείνων που πίστεψαν σ' εσένα, και από την άλλη πλευρά, όπως είπατε, ανοίγουν ορισμένες πόρτες. Και αυτό σου δίνει ένα πλεονέκτημα, τα βραβεία αυτά σου δίνουν τη δυνατότητα να διεκδικήσεις καλύτερες συνθήκες από τους παραγωγούς για την επόμενη δουλειά σου.
Οι ταινίες σας «Γιελένα», «Επιστροφή», «Εξορία», είναι πιο κοντά στο ευρωπαϊκό κοινό ή το κοινό των Η.Π.Α.;
Ως πιο πιθανό θεωρώ το ευρωπαϊκό κοινό να βρίσκεται πλησιέστερα, υπό μία προϋπόθεση: στις Η.Π.Α., όπως μάλλον γνωρίζετε, υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός κινηματογραφικών αιθουσών, οι οποίες προβάλλουν σινεφίλ ταινίες. Δεν θυμάμαι ακριβώς αυτή τη στιγμή τον αριθμό τους, αλλά με εντυπωσίασε πολύ ο συνολικός αριθμός κινηματογραφικών αιθουσών των Η.Π.Α, όπου προβάλλονται ποιοτικές ταινίες. Συνεπώς δεν θα ήταν δόκιμο να πούμε ότι στις Η.Π.Α. προβάλλονται μόνο ταινίες ποπ κορν. Γιατί και εκεί υπάρχουν μεμονωμένοι σκηνοθέτες, οι οποίοι κάνουν σοβαρό κινηματογράφο και δεν ικανοποιούνται απλά με την εύκολη ψυχαγωγία. Οι αδελφοί Κοέν, ο Τζιμ Τζάρμους, σε τελική ανάλυση εκεί γεννήθηκε ο Τζον Κασσαβέτης, ελληνικής καταγωγής παρεμπιπτόντως, που επί σειρά ετών δημιούργησε τις εκπληκτικές του ταινίες. Παρόλα αυτά, οι ταινίες μου είναι πλησιέστερα σ' αυτό που αποκαλούμε ευρωπαϊκή παράδοση. Θα έλεγα μάλιστα πιο κοντά στο κινηματογραφικό είδος των ταινιών προβληματισμού. Ίσως δεν ακούγεται σεμνό εκ μέρους μου, αλλά αυτό αναφέρουν για μένα οι κριτικοί και μου λένε οι ίδιοι οι θεατές, ότι είναι κινηματογράφος που τους υποχρεώνει να σκεφτούν και όχι απλά να περάσουν την ώρα τους στην αίθουσα. Γι' αυτό κι εγώ, ίσως, να μιλάω εκ μέρους του κοινού.
Και με τον γέρο Όσκαρ Αντρέι; Θα το πάρουμε και το βραβείο αυτό ή θα περιμένουμε ακόμη;
Δε νομίζω πως πρέπει να σκέφτομαι έτσι. Είναι ένα γεγονός που δεν εξαρτάται από τους στόχους κανενός. Απλά θα πρέπει να κάνουμε σινεμά, το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι θέμα τύχης, μοίρας κλπ. Δεν αξίζει τον κόπο να το σκέφτεται κάποιος. Απλά πρέπει να κάνεις ταινίες και...τίποτα άλλο! Το αν θα βραβευτείς ή όχι δεν εξαρτάται πλέον από εσένα και κανείς δεν πρέπει να θέτει τέτοιους στόχους στη ζωή του.
Τι είναι πιο σημαντικό για σας, οι κριτικές ή το ταμείο;
Τα έσοδα του ταμείου μερικές φορές δεν διέφεραν σημαντικά σε αριθμούς, σε αντίθεση με τον εμπορικό κινηματογράφο, παρόλα αυτά είναι δύσκολο να μιλήσω για έσοδα. Ένα μικρό τμήμα των θεατών ανήκει στο σκεπτόμενο κοινό. Θα συμφωνήσετε, προφανώς, ότι όλα αυτά ισχύουν σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Στις ψυχαγωγικές ταινίες, τα ταμεία μπορεί να σπάσουν από την προσέλευση του κοινού, στο σινεμά του δημιουργού η κατάσταση είναι πιο σεμνή. Γι' αυτό το να μιλάμε για το ταμείο, ως ισοδύναμο του ενδιαφέροντος του κοινού, δεν θα ήταν σωστό, στο βαθμό που ο θεατής σου, θα μπορούσαμε να πούμε, είναι ένας μεμονωμένος θεατής, εκλεκτικός. Το ενδιαφέρον του για το έργο σου είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Η κριτική είναι, σύμφωνα με τον ορισμό ενός εκ των κριτικών, ένα «τραμπολίνο» που βοηθάει την ταινία να «απογειωθεί» ή, αντιθέτως, να «πατώσει» στην περίπτωση που οι κριτικοί σε εξοστρακίσουν. Είναι πολύ πιθανόν, τότε, η ταινία να δυσκολευτεί να βρει τον δρόμο της προς τον θεατή. Νομίζω πως ένα σημαντικό τμήμα του κοινού ελέγχει τις προτάσεις ταινιών που κάνουν οι κριτικοί στις σελίδες των εφημερίδων και των περιοδικών. Εκφράζει μια αποστροφή. Γιατί...
Σε τελική ανάλυση η ταινία απευθύνεται στον θεατή και όχι στον κριτικό. Για μένα προσωπικά είναι πιο ακριβή η γνώμη του θεατή.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, νομίζετε πως θα ζήσουμε μια πνευματική έκπτωση της κοινωνίας ή υπάρχει η περίπτωση εμφάνισης νέων ταλέντων;
Νομίζω πως θα έχουμε και το ένα και το άλλο. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Περιόδους κρίσης είχαμε πάντα και πάντα θα συμβαίνουν, γιατί είναι αδύνατον να κινούμαστε διαρκώς ανοδικά, σε αντίθεση με τους νόμους της φύσης. Γι' αυτό και οι κρίσεις, οι πτώσεις, οι δυσκολίες, θα υπάρχουν πάντα, όπως συμβαίνει και στις μέρες μας. Στον ένα, αυτό δίνει μια ευκαιρία και το έδαφος για να «εγερθεί» και να κάνει κάτι υπεράνω των δυνάμεών του, για κάποιον άλλο αυτό είναι το σχοινί, το εμπόδιο ή η διαδικασία έκπτωσης, όπως είπατε κι εσείς.
Είναι μέσα στα σχέδια σας να επισκεφτείτε την Ελλάδα;
Σχέδια για να επισκεφτώ την Ελλάδα; Ναι ... Έχω κατά νου ένα σχέδιο, ένα σχέδιο που δεν έχει ακυρωθεί μέχρι στιγμής. Ένα από τα όνειρά μου είναι να υλοποιήσω ένα σχέδιο μου που συνδέεται άμεσα με την Ελλάδα. Με ένα πρόσωπο, ένα μεγάλο πρόσωπο της ελληνικής ιστορίας. Έχω αυτό το τολμηρό σχέδιο να γυρίσω μια ταινία με βάση αυτό το υλικό. Προς το παρόν όμως δεν έχει ξεκαθαρίσει η χρηματοδότηση αυτής της ταινίας και συνεπώς είναι πολύ πρόωρο να πω οτιδήποτε.
Θα μας αποκαλύψετε το όνομα αυτού του ήρωα;
(Γελάει). Όχι, προς το παρόν νομίζω πως πρέπει να μείνει κρυφό.
Γνωρίζετε τον ελληνικό κινηματογράφο;
Ειλικρινά ομολογώ πως δεν μπορώ να υπερηφανευτώ ότι έχω καλές και έγκυρες γνώσεις σ' αυτό το θέμα. Γνωρίζω, αν θέλετε...το μοναδικό όνομα το οποίο μου έρχεται τώρα στο νου, είναι ο Τεό Αγγελόπουλος, ο οποίος πρόσφατα βρήκε τραγικό θάνατο . . .
Για να είμαι ειλικρινής, ντρέπομαι που δεν μπορώ να αναφέρω κάποιο άλλο όνομα.
Σε διεθνές επίπεδο με ποιον ηθοποιό θα θέλατε να δουλέψετε;
Δεν με απασχόλησε ποτέ αυτό το ερώτημα και, γενικά, δεν με απασχολούν παρόμοια ζητήματα. Ξεκινώ από το υλικό που βρίσκεται στα χέρια μου, το οποίο με ανησυχεί και με συγκινεί και, έχοντας πλέον όπως λέμε το «ώριμο σχέδιο», αρχίζω να ψάχνω ηθοποιούς. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι στην μακρινή μου νιότη, όταν ήμουν 18 - 20 χρονών, ίσως και λίγο μεγαλύτερος, θεωρούσα πως ο μεγαλύτερος ηθοποιός είναι ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, ο Αλ Πατσίνο και ο Ντε Νίρο... Τώρα πια που έχω στις πλάτες μου πολλά χρόνια, όλα αυτά τα είδωλα έχουν χάσει την αίγλη τους στα μάτια μου, όχι γιατί κάνουν κάτι που δεν πρέπει, όχι, κάθε άλλο. Πιστεύω στις δυνατότητές τους, στη δύναμη του ταλέντου τους που παραμένει η ίδια όπως και πριν. Το ταλέντο του Ντε Νίρο είναι κολοσσιαίο. Είναι ένας απίστευτος ηθοποιός. Μερικές φορές, βλέποντας τη δουλειά του, δεν μπορούσα να βρω το παραμικρό ψεγάδι. Πάντα ήταν για μένα η κορυφή. Είναι, φυσικά, ένας μεγάλος ηθοποιός. Πείθει με την αλήθεια του οποιονδήποτε άνθρωπο που κοιτάζει την οθόνη. Γι' αυτό και είναι ένα μέτρο ασύγκριτο. Είναι ο μεγαλύτερος ηθοποιός της εποχής μας. Γι' αυτό αν μιλάμε για κάποιον ηθοποιό με τον οποίο θα ονειρευόμουν να συνεργαστώ, αν είχα την τιμή να το κάνω, θα ήθελα να ήταν κάποιος σαν το Ντε Νίρο, και τότε θα ήμουν ευτυχής.
Δεν πρόκειται όμως να ψάξω υλικό που θα μας ενώσει. Αν ξαφνικά συμβεί να βρεθεί κάτι, αν αυτό το σχέδιο, για παράδειγμα, θα ήταν αγγλόφωνο, αν γεννηθεί και ωριμάσει για υλοποίηση και ειδικά σ' αυτό το υλικό υπάρχει και ο Ντε Νίρο ως εκ θαύματος, τότε θα ήμουν ευτυχής αν έλεγε «Ναι...συμφωνώ».
Ξέρετε, έχω ακούσει γι' αυτόν τα πιο απίστευτα πράγματα. Ένας Ρώσος ηθοποιός, στην καταγωγή, που γύρισε μια ταινία μαζί του (δεν θα αναφέρω το όνομα του ηθοποιού) μου διηγήθηκε την εξής ιστορία. Είχαν γυρίσματα κάπου στην Αμερική με τον Ντε Νίρο και μετά τα γυρίσματα, τους κάλεσε όλους, όλο το συνεργείο, στο γάμο του. Στο γάμο αυτό, λοιπόν, είχε πάει μόνο ένας από όσους είχε καλέσει και αυτός ήταν ο Ντε Νίρο...
Κύριε Ζβιάγκιντσεφ, τελειώνοντας τη συνέντευξή μας, για την οποία σας ευχαριστώ πολύ, σήμερα 8 Μαρτίου, τι θα θέλατε να ευχηθείτε στις γυναίκες;
Στις γυναίκες . . . Τι άλλο μπορείς να ευχηθείς στις γυναίκες, εκτός από το να παραμείνουν για πάντα όμορφες, και τις υπόλοιπες ημέρες. Την πραγματοποίηση όλων των ονείρων τους, υγεία και ευτυχία! Τι άλλο να ευχηθεί κανείς;
Μα, φυσικά, τον έρωτα!
Ναι, φυσικά, τον έρωτα! Τον αληθινό έρωτα! Και σε σχέση μ' αυτό, θα ήθελα να σημειώσω πως θα πρέπει να δουν την ταινία μου «Γιελένα» και να θυμηθούν τις ευχές μου. Ειδικά για τον αληθινό έρωτα! Θα ήθελα να την υπογραμμίσω αυτή τη λέξη, τον ΑΛΗΘΙΝΟ έρωτα, και αφού δείτε την ταινία θα καταλάβετε τι εννοώ.
Θα την δούμε οπωσδήποτε. Σας ευχαριστούμε πολύ και θα μας επιτρέψετε να σας ευχηθούμε μεγάλες επιτυχίες.
Σας ευχαριστώ πολύ.